Het begrijpen wat de geadopteerde bedoelt met de woorden die gekozen worden, kan het voor personen die met adoptie te maken krijgen, vanuit persoonlijke of professionele betrokkenheid, ingewikkeld maken te begrijpen hoe naar de beleving te luisteren. Wat mij geregeld overkomt is dat wanneer ik over mijn moeder spreek, ik exact weet over wie ik het heb. Vanuit de context zou de luisteraar op kunnen maken wie ik bedoel, mijn biologische- of adoptiemoeder. Toch moet ik bijna altijd uitleg geven.

Vanuit mijn eigen proces en de zoektocht als geadopteerde, kan ik terugkijken op een intensieve en zeer interessante ontdekkingsreis. De opbrengsten bestaan uit: inzichten, relativering, bewustwording op mijn pijn en het gemis dat met mijn adoptie meekwam. In weerspiegeling van dit bovenstaande gemis, is er ook een diep verlangen in mij vrijgekomen bewustwording te hebben op wat WEL aanwezig is in mijn leven. Middels beelden en metaforen en onderbouwing zal u meenemen in mijn visie en zienswijze over het onderwerp adoptie.

Adoptie thema’s of toch niet
Wanneer er over het onderwerp adoptie wordt gesproken, komen al snel thema’s als verlies, verlating, trauma, (ont)hechting en identiteit naar voren. Ook de benadering in behandeling, begeleiding en coaching richt zich voornamelijk op het herstellen van de ‘schade’ die verbonden is met het onderwerp adoptie.
Gedurende het doorlopen van mijn adoptieproces kreeg ik van mensen om mij heen geregeld vragen als: “Waar heb jij last van als geadopteerde?” Wanneer ik hier dan over deelde, kreeg ik vaak een reactie als: “Daar heb ik ook last van, wat maakt je dit dan noemt vanuit je adoptie?” Ook mijn adoptieouders hielden me voor dat het toch goed is gekomen en dat ik me niet zo druk hoefde te maken. Ik was welkom bij hen en werd gezien als een volwaardig gezinslid. Deze reacties hadden bij mij een tweeledig effect. In de eerste plaats voelde ik me totaal niet gezien, gehoord of serieus genomen in mijn gevoel. Het tweede effect was dat ik ging twijfelen of de thema’s waar ik last van had, wel te maken hadden met mijn adoptie. Wanneer er veel mensen die niet geadopteerd zijn hier ook last van hebben, zijn de thema’s die bij mij spelen dan wel adoptie-gerelateerd? Ben ik niet gewoon wat bovengemiddeld gevoelig voor deze thema’s?
Terwijl ik worstelde met deze onzekerheden en vragen, ging ik nadenken over welke verschillen er nog meer waren. Wat is heel specifiek gerelateerd aan mijn adoptie. En wat maakt dat deze thema’s bij mij als geadopteerde dan anders zijn dan bij niet-geadopteerden, want voor mijn gevoel is deze relatie er wel degelijk.

Boom zonder wortels
In deze periode ontstond het metaforische beeld van een boom zonder wortels.
Een belangrijk verschil tussen mij en de niet-geadopteerden om mij heen was dat zij kennis hadden van hun afkomst. Zij waren in staat de thema’s die speelden direct te refereren aan hun familie en het gezin waarin zij opgroeiden. In onderzoek naar de herkomst van thema’s konden zij, anders dan ik, een vergelijking maken met hun ouders, de familiepatronen, de genetisch doorgegeven thema’s, zelfs de systemisch doorgegeven thema’s zouden mogelijk met levende personen of overleveringsverhalen onderzocht en getoetst kunnen worden. Anders dan bij mij en andere geadopteerden waar er mogelijk geen informatie beschikbaar is of ooit beschikbaar zal komen.
Metaforisch; ouders kunnen naar hun kinderen kijken en onhebbelijkheden zien bij hun kinderen. De kans is groot dat dit voor hen herkenbare gedragingen zijn, overeenkomstig met eigen gedragsneigingen of die van hun partner. Dit is anders voor ouders van niet eigen kinderen. Daar is alleen het opvoedingsgerelateerde gedrag(neigingen) herkenbaar voor ouders. Andersom, gezien vanuit de kinderen die op zoek zijn naar waar vanuit hun thema’s verklaard kunnen worden, zijn er maar een beperkt aantal herkenningspunten te vinden. Deze beperkte referentiekaders hebben mij er gedurende het doorlopen van mijn adoptieproces bewust van gemaakt, hoezeer ik beïnvloedbaar zou kunnen zijn voor het wenselijk invullingen van mijn blanco’s. Ook vanuit het verlangen wel ergens bij te horen. Misschien bij mijn biologische ouders, misschien bij mijn adoptieouders, misschien een andere persoon of groep … Iets waar ik herkenning aan kan ontlenen en van mijzelf mag en kan noemen. Een boom zonder wortels die ik kan verplaatsen om aansluiting bij een ‘ander bos’ te ervaren of te onderzoeken of dit mogelijk mijn plek is.

Verlangen ergens bij te horen
Soms kan een geadopteerde, dankzij een zoekproces, in contact gebracht worden met de biologische moeder/ouders. Ik heb het voorrecht mijn moeder te hebben mogen ontmoeten. Dit had voor mij het effect dat ik in het eerste contactmoment met mijn moeder direct ‘wortels voelde groeien’. Ik had een referentiekader waarin ik kon onderzoeken waar mijn thema’s aan verbonden zijn. Voor de geadopteerden voor wie een hereniging met hun biologische ouders fysiek niet mogelijk is, kan er mogelijk een verlangen ergens bij te horen, bestaan. Hierin kan een geadopteerde kiezen de adoptieouders volledig te omarmen en daarmee tot een keuze te komen. Ook kan een geadopteerde ‘verloren’ raken in het nergens bij horen.Het verlangen ergens bij te horen wordt in de ontwikkelingspsychologie als belangrijk thema genoemd.
Het feit dat een geadopteerde kan of moet kiezen waar aan te sluiten en of ze zich ergens aan willen en kunnen verbinden is bijzonder. Voor kinderen die opgroeien in het gezin van hun biologische ouders is dit helemaal geen onderwerp. Zoals ik hier voor al benoem heeft (of voelt het alsof er een keuze is aan) een geadopteerde de keuze waar willen en kunnen aansluiten, of juist niet bij willen horen.
Vragen die voor geadopteerden zouden kunnen spelen zijn: Vind ik herkenning, voel ik gelijkgestemdheid, voel ik me welkom en veilig en wordt er iets toegevoegd door aan te sluiten in mijn adoptie gezin, mijn biologische ouders als mijn ouders te erkennen of wanneer dit allemaal niet lukt me aan te sluiten bij een alternatief hiervoor? Een afhankelijkheidsrelatie, een groep gelijkgestemde die me een plek geven of andere vergelijkbare mogelijkheden.
De ene geadopteerde kan een onvoorwaardelijke plek ervaren in het adoptiegezin, terwijl een andere geadopteerde onvoldoende of geen erkenning of onvoorwaardelijkheid ervaart in het adoptiegezin, waardoor de geadopteerde het verlangen blijft houden of zelfs een overtuiging kan hebben dat geen eigen plaats is.

(On)voorwaardelijkheid en dankbaarheid
Hiermee kom ik op een volgend onderwerp die voorbij kwam op mijn ontdekkingsreis. Voor mij waren ook (on)voorwaardelijkheid en dankbaarheid belangrijke thema’s in mij proces. Ergens bij horen betekende ook dat ik onvoorwaardelijk geaccepteerd zou worden, op een manier zoals ouders onvoorwaardelijk kunnen houden van hun kind. Gedrag, keuzes en handelingen van een kind kunnen afgekeurd of als onacceptabel worden beoordeeld. Onderliggend blijft er een basis van liefde waarop het kind kan rekenen.
Op dit punt wil ik opmerken dat ik deze onvoorwaardelijke verbinding vanuit adoptieouders naar hun geadopteerde kind ook tegenkom in mijn praktijk. Ook al is het tot een bepaald punt.

In mijn proces werd ik geregeld gevraagd of ik dankbaar was voor het leven wat mij geboden was ik mijn adoptiegezin. Ook werd mij soms zelfs voorgehouden dat ik voor deze plek dankbaar mocht/moest? zijn. Mijn ouders waren middenstanders en ondernemers die mij voorleefden dat je met hard werken je dingen kunt bereiken. Ook wanneer ik naar materiële zaken verlangde, werd mij voorgehouden dat ik hier voor kon werken en sparen. Minder zichtbaar, maar net zo voelbaar, was de boodschap dat ik mijn dankbaarheid mocht/moest? laten blijken. Ik was te jong om aan mijn brusjes te kunnen vragen hoe zij dit als biologische kinderen in het gezin ervaarden. Het antwoord was interessant geweest in het kader van dit onderzoek naar adoptiegerelateerde of algemene levensthema’s.

Aansluiten als professional
In het adoptieproceswerk kunnen op verschillende momenten professionele hulpverleners aansluiten. Zoals ik in het begin van dit schrijven benoemde, zie ik de verschillende aspecten van adoptie als een kleurenpalet. Inmiddels heb ik diverse facetten van adoptie belicht, waarbij ik er bewust van ben dat ik een beperkt deel belicht.
Graag wil ik echter stil staan bij het aspect beleving en aansluiting. In de essentie vindt er met adoptie een scheiding plaats, een scheiding van moeder en kind in een fase waar de afhankelijkheid van het kind absoluut is.
In mijn proces heb ik pas op latere leeftijd een verlangen kunnen toelaten om de scheiding van mijn moeder te onderzoeken. Ik ervaar dat mijn moeder haar belofte niet is nagekomen. Zij heeft veel stappen doorlopen om mij ter wereld te brengen en heeft me vrijwel direct ‘weggegeven’. In gesprekken met mijn moeder begreep ik dat zij mij de beste kansen in het leven wilde geven. Deze belevingen van mij en mijn moeder staan haaks op elkaar. Met het in gang te zetten van mijn zoekproces heb ik, hoe kwetsbaar dit destijds ook voelde, toegegeven aan mijn verlangen die scheiding te onderzoeken. Want voor mij was deze beslissing hoewel rationeel verklaarbaar, emotioneel ingewikkeld te begrijpen.
In bepaalde landen is er een instantie waar geadopteerden en moeder die afstand van hun kind hebben gedaan zich kunnen inschrijven. Deze zoekresultaten kunnen vervolgens aan elkaar gekoppeld worden. In mijn geval bleek bij mijn moeder, jaren voordat ik zover was, een verlangen te zijn ontstaan in contact met mij te komen. Met mijn inschrijving was de match snel gemaakt.

In mijn proces zijn verschillende hulpverleners aangesloten. Feitelijk kan ik vaststellen dat mijn basisvertrouwen niet groot is. De stap zetten om in contact te komen met een professional die mee mag kijken in mijn grootste kwetsbaarheid, was ingewikkeld. Via een maatschappelijk werker werd ik verwezen naar transactionele analyse therapeut. Aansluitend kwam ik in contact met een systemisch therapeut en opleider, gevolgd door 2 verschillende psychologen, een hypnotherapeut, een 4-jarige opleiding tot psychodynamisch therapeut en een meerjarige leergang tot meestercoach.
Dit deel van mijn ontdekkingsreis had twee belangrijke drijfveren. De eerste was om antwoorden te vinden op vragen die ik nog niet in woorden stellen kon. Natuurlijk start ik bij een therapeut met een vraag of een omschreven probleem. Vervolgens wordt daar misschien op doorgevraagd en wordt er een voorstel tot behandeling/begeleiding gedaan of start het programma van de opleiding. Binnen de opleidingen is mijn vraag een leervraag waarmee ik kan onderzoeken waar mijn antwoorden te vinden zijn. In gesprek met de therapeuten werden er (vaak afhankelijk van de achterliggende stroming waar de therapeut in opgeleid was) vragen gesteld en eventueel doorgevraagd, soms starten we gewoon zodra ik kenbaar maakte dat ik een adoptieachtergrond had. In de vele sessies die ik heb mogen volgen, heb ik ervaren dat, voorbij de psychologische stroming of benadering, ik moest voelen dat ik echt gehoord en gezien werd. Nu achteraf, na grondig zelfonderzoek te hebben gedaan, heb ik ontdekt dat het voor mij in de eerste plaats gaat over het hebben van vertrouwen in anderen. Het feit dat ik ter adoptie ben aangeboden, heeft effect op mijn zelfbeeld gehad. Daarmee speelt voor mij de vraag in welk deel van mij anderen geïnteresseerd zijn. Ook ben ik benieuwd naar waar de ander op reageert en waarop niet.
Dankzij mijn werk als onder andere (adoptie)coach en verschillende rollen binnen de Raad voor de Kinderbescherming, kan ik vast stellen dat er een kleurenpalet aan belevingen, ervaringen en visies zijn op hoe geadopteerden deze thema’s ervaren. Ik kan hier dus alleen vanuit mijn eigen beleving spreken.

De professional als tolk
Gehoord en gezien worden voor wie je bent, voorbij de thema’s die bij jou spelen, lijkt misschien een open deur en een vanzelfsprekendheid. Opnieuw terugkijkend naar de vele sessies die ik heb mogen volgen bij diverse psychologen en therapeuten (ook in de leertherapiesessie) heb ik te vaak ervaren dat de woorden die ik gaf of de thema’s die ik inbracht, leidend waren voor de sessies en ik geregeld niet het gevoel had dat ik als persoon echt gezien of gehoord werd. Mogelijk was dit ook niet de focus van de persoon die bij aansloot. En was het verhelpen of het helen van het probleem waarmee ik binnen kwam de focus.
Later, nadat ik mijn moeder gevonden had, richten de sessie zich op het effect van de adoptie (scheiding) en het contactherstel. Nadat ik mijn moeder had gevonden, ervaarde ik het verlangen deze ‘breuk’ te herstellen in zoverre dat mogelijk was. Voor mijn was het onvoldoende dat de professional die bij mijn moeder en mij aansloot, in staat was meervoudige partijdig te zijn, een volledig neutrale houding, beleving en bejegening te hebben naar ons beide.
In mijn eerdere beschrijving van verschillende belevingen, waarin, mijn moeder mij de beste kansen heeft willen geven, ik me weggeven heb gevoeld. Dit is een tegengestelde beleving waarin mijn moeder en ik ons beiden goed kunnen inleven in de beleving van de ander. Het neemt alle onderliggende complexe gevoelens voor ons beiden niet weg. Het verlangen om weer een vorm van een relatie te kunnen hebben, was van essentieel belang voor ons beiden.
Naar elkaar uit kunnen en mogen uitspreken hoe we het beiden ervaren hebben, zonder dat de ander verantwoordelijkheid hoeft af te leggen, schuld hoeft te ervaren. Dat het verschil verkleind wordt in plaats van dat er polarisatie plaatsvindt in het niet kunnen horen of zien van de ander als persoon voorbij de pijn, het verdriet, de frustratie en mogelijke blijdschap.
Voor de professional die bij dit proces aansluit is het, mijns inziens, van essentieel belang dat deze persoon een tolk als rolmodel neemt. Een tolk heeft de opdracht de talen van partijen waarheidsgetrouw te transformeren zodat beide partijen echt begrijpen wat de andere partij zonder vervorming zegt en bedoelt. Een professional die ook maar de lichtste voorkeur heeft voor mijn beleving of de beleving van mijn moeder zal het proces van herstel tussen mijn moeder en mij verstoren. Voor de professional die aansluit bij trajecten die in de essentie gaan over herstellen van contact, ongeacht of dit een (in)directe vraag is, vraagt het mijns inziens een tolk te zijn. Een tolk voorbij waar de partijen vandaan komen, voorbij het perspectief waar ze onderweg naar toe zijn. Een vertaler zodat de partijen elkaar en zichzelf kunnen horen en begrijpen en vanuit deze inzichten en kennis keuzes kunnen maken die hier bij passen, zeker gezien het diverse kleurenpalet waarhet adoptieveld uit bestaat.

Vincent Albers
BUROVince in opdracht van het INEA